Przepływy pieniężne to wpływy i wydatki środków finansowych w danym okresie obrachunkowym. Tomasz Oczoś, wykładowca naszego kursu „Analiza finansów w praktyce”, dzieli te działania na trzy kategorie oraz podpowiada, jak można przygotować się do przeprowadzenia rachunku przepływów pieniężnych w przedsiębiorstwie.
„Zysk to opinia, gotówka to fakt” – to zdanie amerykańskiego ekonomisty Alfreda Rappaporta świetnie ilustruje, jakie znaczenie dla firmy ma obieg gotówki, który jest mierzony przez rachunek przepływów pieniężnych. Jest on, obok bilansu i rachunku zysku i strat, jednym z trzech głównych raportów, które są przygotowywane w ramach sprawozdania finansowego przedsiębiorstwa.
Analitycy finansowi są zgodni, że cash flow jest jedną z najważniejszych miar pozwalających ocenić zdrowie finansowe i wartość firmy, gdyż gotówka wygenerowana z działalności operacyjnej może być wykorzystana do inwestycji w dalszy rozwój przedsiębiorstwa, bądź zwrócona udziałowcom. Firmy generujące w długim okresie negatywne przepływy pieniężne wymagają ciągłego dokapitalizowania bądź ostatecznie upadają. Doświadczony analityk na podstawie rachunku przepływów pieniężnych bez problemu oceni, czy firma generuje takie dodatnie przepływy, czy musi uciekać się do finansowania zewnętrznego bądź wyprzedaży majątku w celu utrzymania płynności finansowej.
Ponieważ rachunek przepływów pieniężnych jest tworzony w oparciu o zasadę kasową, stosunkowo trudno go zmanipulować. Zgodnie z tą zasadą w danym okresie w księgach rachunkowych są ujmowane tylko te przychody i koszty, które są związane z rzeczywistym przypływem bądź wypłatą gotówki z przedsiębiorstwa. Natomiast rachunek zysków i strat przygotowywany jest na zasadzie memoriałowej, zgodnie z którą w księgach ujmowane są wszystkie operacje dotyczące danego okresu, nawet jeżeli nie nastąpił faktyczny przepływ gotówki.
Można posłużyć się tu przykładem, aby zilustrować różnicę między tymi dwoma podejściami. Jeżeli przedsiębiorstwo zapłaci 12 tysięcy dolarów za rok z góry za subskrypcję oprogramowania, to zgodnie z zasadą kasową całość kosztu zostanie ujęta w miesiącu, w którym zlecono przelew, natomiast według zasady memoriałowej jedna dwunasta tego kosztu będzie ujmowana w rachunku zysków i strat co miesiąc, przez okres trwania subskrypcji.
W obrębie rachunku przepływów pieniężnych wyróżniamy trzy główne obszary: przepływy z działalności operacyjnej, przepływy z działalności inwestycyjnej oraz przepływy z działalności finansowej.
#1. Przepływy z działalności operacyjnej
Do tej kategorii możemy zakwalifikować wszystkie przepływy z podstawowej działalności operacyjnej przedsiębiorstwa. Jeżeli np. prowadzimy sklep, to znajdą się tu dodatnie przepływy gotówki z tytułu sprzedaży towarów, ujemne przepływy z tytułu zakupu zapasów, towarów, ale też pensje pracowników, czynsz, paliwo, itd. Dodatnie przepływy operacyjne świadczą o tym, że główny obszar działalności firmy jest zyskowny i dobrze prosperuje. Może się też oczywiście zdarzyć, że spółki na wczesnym stadium rozwoju będą ponosić straty z działalności operacyjnej. Istotne więc jest branie pod uwagę jeszcze innych czynników, takich jak etap rozwoju firmy i strategia przedsiębiorstwa. Natomiast nie pozostawia wątpliwości, że dojrzała firma generująca w długim okresie negatywne przepływy pieniężne z działalności operacyjnej jest w kłopotach.
#2. Przepływy z działalności inwestycyjnej
Do przepływów inwestycyjnych zaliczymy wszystkie wydatki pieniężne, które mają na celu zwiększenie potencjału wytwórczego firmy. Mogą to być inwestycje w zakup środków trwałych np. budynków, pojazdów czy maszyn, ale także niematerialnych środków trwałych, takich jak oprogramowania czy patenty. Istotne w tym przypadku jest branie pod uwagę każdego elementu, który może w przyszłości zwiększyć dochodowość i rozwój przedsiębiorstwa. Generalnie przepływy z działalności inwestycyjnej są ujemne, aczkolwiek w sytuacjach takich jak zbycie środków trwałych czy majątku przedsiębiorstwa (np. budynek firmy) przepływy te będą dodatnie. W tym miejscu warto pamiętać, że do przepływów inwestycyjnych zaliczymy również wydatki przedsiębiorstwa na odtworzenie majątku trwałego, który uległ zużyciu w trakcie działalności, czyli tzw. CapEx (capital expenditures). Dlatego aby mieć pełny obraz sytuacji finansowej firmy, w trakcie analizy raportów istotne jest, aby rozróżniać regularne wydatki kapitałowe ponoszone na odtworzenie majątku od takich, które firma ponosi jednorazowo, np. kupując budynek.
W tym miejscu warto też w skrócie opowiedzieć o free cash flow, czyli wolnych przepływach pieniężnych. Po odjęciu od przepływów z działalności operacyjnej przepływów, które służą utrzymaniu bazy kapitałowej przedsiębiorstwa (CapEx), uzyskujemy free cash flow. Ta miara jest o tyle ważna, że pokazuje, ile firma generuje gotówki w normalnym cyklu działalności przy utrzymaniu stałych mocy przerobowych. Free cash flow może być zainwestowany w dalszy rozwój firmy lub wykorzystany do spłaty kredytów czy wypłaty dywidendy udziałowcom. Jedna z głównych metod wyceny firmy również polega na kalkulacji opartej o wolne przepływy pieniężne.
#3. Przepływy z działalności finansowej
Obszar ten pokazuje, skąd firma pozyskuje źródła finansowania oraz jak je reguluje. Na samym początku funkcjonowania przedsiębiorstwa przepływy z działalności finansowej będą dodatnie, gdyż firma będzie pozyskiwać kapitał od udziałowców. Następnie kapitał ten zostanie wykorzystany przy działalności inwestycyjnej i operacyjnej (np. rekrutacja pracowników, zakup urządzeń). Do tej kategorii można również zakwalifikować przepływy z tytułu pozyskania finansowania długiem, np. zaciągnięcie pożyczek czy emisja obligacji korporacyjnych. Ujemne przepływy w tym obszarze będą wynikały ze spłaty zadłużenia oraz zwrotu kapitału inwestorom, np. w postaci dywidendy.
Do przygotowania rachunku przepływów pieniężnych służą dwie metody:
- bezpośrednia (znacznie łatwiejsza, bardziej intuicyjna, ale pracochłonna)
Polega na liczeniu przepływów transakcja po transakcji, a następnie podzielenia ich na trzy powyższe kategorie (działalność operacyjna, inwestycyjna, finansowa). W praktyce ta metoda jest bardzo rzadko stosowana. - pośrednia (najczęściej stosowana w praktyce)
Polega na korekcie wyniku finansowego netto dla danego okresu obrotowego o wszystkie operacje wynikające z zasady memoriałowej.
Przykłady korekt do wyniku finansowego:
- Dodajemy wszystkie koszty, które nie stanowiły wydatków w danym okresie sprawozdawczym, np. amortyzację, wzrost zobowiązań handlowych.
- Odejmujemy wszystkie wydatki, które nie są kosztem danego okresu, np. wzrost zapasów.
- Odejmujemy wszystkie przychody, które nie spowodowały wpływu środków pieniężnych, np. wzrost należności handlowych.
- Dodajemy wszystkie wpływy, które nie są przychodem danego okresu, np. zaliczki na poczet niedostarczonych usług.
Możliwe błędy:
- nieprawidłowe zakwalifikowanie korekt bądź błędy w znaku tych korekt (np. odjęcie amortyzacji zamiast dodania);
- nieprawidłowe zakwalifikowanie przepływu pieniężnego między trzema głównymi grupami, np. inwestycja w software z licencją na kilka lat zakwalifikowana do kategorii operacyjnej.
Chcesz otrzymać podsumowanie artykułów?
