Na podstawie najnowszych badań, tendencji oraz opinii ludzi biznesu Forbes określił inteligencję emocjonalną jako najważniejszą umiejętność, którą powinny posiadać osoby zarządzające w 2024 roku. Jednak aby związane z nią umiejętności realnie wpłynęły na funkcjonowanie firmy, powinni o nią zadbać wszyscy pracownicy, bez względu na zajmowane stanowisko. Każdy z nas codziennie staje przed wyzwaniami zawodowymi, do których rozwiązania przydatna byłaby inteligencja emocjonalna. Jak ją rozwijać, a dzięki niej budować dobrą atmosferę między współpracownikami i mądrze zarządzać obowiązkami? W poniższym artykule odpowiemy na te pytania oraz pokażemy, w jakich aspektach naszej codziennej pracy rozwinięta inteligencja emocjonalna może okazać się pomocna.
Co to jest inteligencja emocjonalna?
Inteligencja emocjonalna to zdolność do rozpoznawania, rozumienia, a także kontrolowania zarówno naszych emocji, jak i emocji ludzi dookoła nas. Psycholog Daniel Goleman wyróżnia pięć najważniejszych aspektów inteligencji emocjonalnej:
Inteligencja emocjonalna ma wielu ojców
Termin „inteligencja emocjonalna” został użyty po raz pierwszy w 1985 roku w tytule, ostatecznie nieopublikowanej, pracy doktorskiej Wayne’a Leona Payne’a „A Study of Emotion: Developing Emotional Intelligence”.
Jednak na znaczenie emocji zwracano uwagę już wcześniej. W 1948 roku Abraham Maslow przedstawił piramidę hierarchii potrzeb, uwzględniając w niej potrzeby emocjonalne jako kluczowe dla samorealizacji. Niecałe 40 lat później, w 1983 roku, Howard Gardener w swojej książce „Frames of Mind: The Theory of Multiple Intelligences” zaprezentował teorię istnienia wielu inteligencji, wśród których wymienił inteligencję intrapersonalną i inteligencję interpersonalną, będące później fundamentem inteligencji emocjonalnej.
Prawdziwy przełom nastąpił w latach 90. XX wieku, kiedy psychologowie John Mayer i Peter Salovey podczas swoich badań nad emocjami różnych osób zauważyli, że jedni radzą sobie lepiej z rozpoznawaniem i rozwiązywaniem problemów natury emocjonalnej niż inni. Swoje obserwacje opublikowali w pracy „Emotional Intelligence”. Kilka lat później ich artykułem zainspirował się psycholog Daniel Goleman, również w tamtym czasie badający emocje. Terminu „inteligencja emocjonalna” użył w 1995 roku tytule swojej publikacji „Emotional Intelligence, Why It Can Matter More than IQ”. Książka stała się bestsellerem i spopularyzowała temat inteligencji emocjonalnej, co sprawiło, że Daniel Goleman uważany jest za twórcę i prekursora tego zagadnienia.
Od tamtego momentu wraz ze wzrostem znaczenia umiejętności miękkich, rosło również znaczenie inteligencji emocjonalnej. Szczególnie w ostatnich latach przeprowadzono wiele badań na ten temat m.in. raport World Economic Forum „Future of Jobs Report 2023”, w którym zwraca się uwagę na wartość społeczno-emocjonalnych cech, takich jak odporność na stres, elastyczność i gotowość na zmiany oraz szybkie rozwiązywanie problemów, motywacja i samoświadomość. Według powyższego raportu pracodawcy są przekonani, że w najbliższej przyszłości aż 44% cech pracowników zostanie przewartościowanych, a najważniejsze staną się właśnie umiejętności poznawcze.
Już teraz rekruterzy, a później managerowie, kierownicy działów i team liderzy, zarówno u siebie, jak i u swoich pracowników zwracają uwagę na cechy związane z inteligencją emocjonalną i bardzo często stawiają je ponad umiejętności praktyczne. Z badania przeprowadzonego przez LHH wynika, że aż 75% pracodawców bierze pod uwagę inteligencję emocjonalną, decydując o awansie lub podwyżce danego pracownika.
Skąd mam wiedzieć, że muszę popracować nad swoją inteligencją emocjonalną?
Jeżeli termin inteligencja emocjonalna jest dla ciebie nowy, dla ułatwienia przygotowaliśmy listę, która pomoże ci lepiej zrozumieć, jak niska inteligencja emocjonalna wpływa na życie zawodowe. Przypomnij sobie niedawne sytuacje, w których coś nie grało, wróć do konfliktów ze współpracownikami, pomyśl o swoich reakcjach na wyzwania i przeszkody, a później odpowiedz na poniższe pytania.
- Czy komunikujesz się w sposób, który prowadzi do nieporozumień?
- Czy reagujesz impulsywnie i emocjonalnie, nieadekwatnie do sytuacji?
- Czy masz trudności w budowaniu relacji?
- Czy trudno Ci zrozumieć emocje innych osób?
- Czy nie wiesz jak motywować siebie i innych?
- Czy często czujesz się zestresowany i wypalony?
- Czy ciężko znosisz zmianę?
Jeśli na większość z nich twoja odpowiedź to tak, może to świadczyć o niskiej inteligencji emocjonalnej. Jak zacząć nad nią pracować?
Jak rozwijać inteligencję emocjonalną?
Na początku przygody z inteligencją emocjonalną nie potrzeba dużo. Wystarczy codziennie zatrzymać się na chwilę i pomyśleć o trzech aspektach naszego życia: sobie, innych i czasie. O co w tym chodzi? Spieszymy z wytłumaczeniem i radzimy, na co szczególnie zwrócić uwagę.
1. Ja – Poznaj siebie jak nikt inny.
Weź kartkę papieru i długopis. Na bieżąco zapisuj odpowiedzi na poniższe pytania. Możesz się nad nimi dłużej zastanowić, ponieważ są one podstawą do późniejszej pracy nad inteligencją emocjonalną.
- Jakie są moje mocne strony? Wypisz przynajmniej 5.
- Jakie są moje słabe strony?
- Co mnie motywuje w życiu prywatnym? Co mnie motywuje w pracy?
- Co mnie najbardziej stresuje? Jakie sytuacje są dla mnie najbardziej problematyczne w pracy?
Podobnie jak z każdą zmianą w życiu, z pracą nad inteligencją emocjonalną również warto zacząć od siebie. Dobre poznanie siebie oznacza świadomość zarówno swoich mocnych stron i tego, co nas motywuje, jak i swoich słabości oraz sytuacji, które wywołują stres. W codziennym życiu zawodowym nie da się uniknąć przeszkód. Czasami musimy stawić czoła wyzwaniom i wyjść ze swojej strefy komfortu, dlatego warto być przygotowanym na takie sytuacje.
Zachowaj odpowiedzi na powyższe pytania. Często do nich wracaj, przypominaj sobie zawarte tam informacje o samym sobie, ale też weryfikuj je. W procesie pracy nad inteligencją emocjonalną mogą się one zmienić.
2. Inni – Poświęć uwagę innym.
Inteligencja emocjonalna nie polega na rozumieniu i kontrolowaniu tylko swoich emocji, ale także na wpływaniu i reagowaniu na emocje innych. Kiedy ostatnim razem zastanawiałeś się, jak w danej sytuacji czują się inni? Zwróć uwagę na zachowania ludzi dookoła ciebie. Obserwuj ich reakcje na stresujące sytuacje, postaraj się odczytać ich emocje z mowy ciała lub ze sposobu, w jaki mówią. Ćwicz empatię i wyobraź sobie, jak to jest być na miejscu innych i jakbyś się czuł i jakbyś reagował, mając na sobie ich odpowiedzialność.
W inteligencji emocjonalnej ważne jest także pielęgnowanie relacji z innymi. Uważnie słuchaj, co twoi współpracownicy mają do powiedzenia, bądź aktywnym uczestnikiem rozmów i spotkań, przytakuj, zadawaj pytania. Upewniaj się, że także inni słuchają cię ze zrozumieniem. Postaraj się ich poznać, znaj ich mocne strony, dowiedz się, z czym możesz się do nich zwrócić w sytuacjach kryzysowych. Doceniaj wkład innych osób we wspólny projekt i pamiętaj, że na sukces pracujecie wspólnie.
3. Czas – Daj sobie chwilę.
Czas jest również ważnym aspektem w rozwijaniu inteligencji emocjonalnej.
Po pierwsze – zatrzymaj się i pomyśl, jak dana sytuacja sprawia, że się czujesz. Bycie świadomym swoich emocji to klucz do inteligencji emocjonalnej. Możesz to zapisać lub po prostu zamknąć na chwilę oczy, wziąć głęboki oddech i zadać sobie pytanie: Jak się teraz czuję?
Po drugie – nigdy nie reaguj w emocjach, zawsze daj sobie czas na ochłonięcie. Kiedy w stresie odpowiesz na czyjąś wiadomość, w euforii podejmiesz ważną decyzję, a w zmęczeniu dasz komuś feedback na temat jego pracy, możesz tego później żałować. Nie ryzykuj dobrych relacji z innymi lub pomyślności swojego projektu, kiedy od popełnienia błędu powstrzymać może cię krótka chwila na przemyślenie sytuacji.
Jako ostatnie – znajdź czas, aby odpocząć. Zadbaj o work-life balance. Po wymagającym spotkaniu, daj sobie chwilę na przerwę, a zamknięcie ważnego projektu świętuj dłuższym odpoczynkiem. Martwienie się poniedziałkiem podczas weekendu nie przyniesie niczego dobrego. Wręcz przeciwnie, uniemożliwi ci odpoczynek od pracy i sprawi, że nowy tydzień zaczniesz niewypoczęty i zestresowany. Brak równowagi między pracą a odpoczynkiem może prowadzić do niezadowolenia z pracy, a w konsekwencji do wypalenia zawodowego.
Praca nad inteligencją emocjonalną to stały proces. Budowanie nowych nawyków nie jest łatwe i może zająć tygodnie lub miesiące, ale nawet najmniejsze zmiany mogą pozytywnie wpłynąć na nasze życie.
Inteligencję emocjonalną można rozwijać również poprzez książki poruszające tę tematykę oraz specjalnie przeznaczone do tego sesje mentoringowe.
Jak rozwiniętą inteligencję emocjonalną można wykorzystywać w pracy na co dzień?
Niektóre cechy i umiejętności nabywane podczas rozwijania inteligencji emocjonalnej mogą w szczególności być przydatne na konkretnych stanowiskach np.:
- Na stanowiskach managerskich i kierowniczych, inteligencja emocjonalna jest kluczowa w praktycznie każdym aspekcie pracy. Zarządzanie ludźmi jest wyzwaniem, ale rozwinięte umiejętności coachingowe, mentoringowe oraz zdolność wpływania i motywowania innych sprawiają, że kierowanie zespołem staje się prostsze. Kluczowe jest również dobre poznanie każdego członka zespołu i docenienie wkładu, jaki wnosi do teamu. Wspierający liderzy potrafią rozpoznawać i reagować na stres swoich pracowników, co sprzyja silniejszym relacjom i lepszej atmosferze w miejscu pracy.
W sytuacjach kryzysowych, wymagających nagłej zmiany działania, managerowie z wysoką inteligencją emocjonalną potrafią zachować spokój, przeanalizować sytuację, szybko znaleźć trafne rozwiązanie i rozdzielić zadania odpowiednim osobom. Dzięki tym umiejętnościom managerzy i kierownicy są autorytetami, zespoły pracują efektywniej, a pracownicy czują się bardziej zaangażowani i lojalni wobec firmy. - Marketingowiec, dzięki rozwiniętej inteligencji emocjonalnej, potrafi lepiej zrozumieć potrzeby i pragnienia swojej grupy docelowej, co pozwala na tworzenie bardziej trafnych i skutecznych kampanii reklamowych. Dzięki rozwiniętej empatii, specjalista ds. marketingu jest w stanie przewidzieć, jakie komunikaty będą najlepiej rezonować z odbiorcami, a także, jak unikać potencjalnych kontrowersji. W sytuacjach kryzysowych, gdy marka napotyka negatywny odbiór lub krytykę, marketingowiec z wysoką inteligencją emocjonalną potrafi odbudować zaufanie klientów.
- Rekruter z wysoką inteligencją emocjonalną potrafi lepiej ocenić kandydatów nie tylko na podstawie ich umiejętności technicznych, ale także pod kątem ich zdolności interpersonalnych. Podczas rozmów kwalifikacyjnych, potrafi stworzyć przyjazną atmosferę, która pomaga kandydatom zaprezentować swoje mocne strony. Ponadto, umiejętność słuchania i rozumienia potrzeb zarówno kandydatów, jak i managerów zatrudniających, pozwala na lepsze dopasowanie pracowników do odpowiednich ról.
Większość umiejętności miękkich, związanych z inteligencją emocjonalną może okazać się przydatna w życiu zawodowym każdego z nas:
- Wyobraźcie sobie sytuację, że przedstawiacie prezentację przez klientem lub dzielicie się swoimi pomysłami na spotkaniu. Dość często się to zdarza, prawda? Jednak tym razem jesteście zdenerwowani, bo wiecie, że od tego, jak wykonacie swoje zadanie będzie zależeć pomyślność nowego projektu lub przyznanie wam awansu. Osoba z niską inteligencją emocjonalną pozwoliłaby, żeby emocje wpłynęły na jakość jej prezentacji – być może ze stresu pominęłaby ważne informacje, a jej wewnętrzny krytyk sprawiłby, że wyglądałaby i brzmiała niepewnie.
Osoba z rozwiniętą inteligencją emocjonalną szybko rozpoznałaby swoje emocje. Świadoma tego, że stres to coś normalnego w ważnych dla nas sytuacjach, kontynuowałaby zmotywowana, by osiągnąć sukces, pamiętając o tym, jak dobrze przygotowała się do tego zadania. Jej pewność siebie sprawia, że prezentacja została przedstawiona w sposób zrozumiały dla odbiorców, którzy są pod wrażeniem jej opanowania. - Każdy z nas kiedyś czuł, że nasz wkład w powodzenie projektu nie został doceniony. Może to wywoływać smutek, spadek motywacji, a nawet frustrację, która mogłaby poskutkować pasywno-agresywnym zachowaniem lub co gorsza, impulsywnym wysłaniem pełnego złości e-maila do kierownika lub team leadera. Rozwinięta inteligencja emocjonalna pomaga radzić sobie z tymi negatywnymi emocjami i unikać działań, których później moglibyśmy żałować.
Co więcej, wysoka inteligencja emocjonalna umożliwia spokojne i kulturalne wyrażenie naszych emocji i zakomunikowanie, co nam nie odpowiadało. Dzięki temu tworzymy przestrzeń do dialogu, a druga osoba, jeśli również posiada wysoką inteligencję emocjonalną, będzie brać pod uwagę nasze emocje w przyszłości. - Kiedy pracownik ma słabo rozwinięte umiejętności miękkie, to bez względu na to, jak dobrym specjalistą jest w swojej dziedzinie, może mieć problem z pracą w zespole. Taka osoba często ma problem z aktywnym słuchaniem innych i unika wzięcia odpowiedzialności za popełnione błędy, co prowadzi do nieufności wśród współpracowników. To z kolei wpływa negatywnie na efektywność i atmosferę w pracy. Natomiast pracownicy z rozwiniętą inteligencją emocjonalną są wspierający, potrafią rozpoznać i reagować na stres swoich kolegów, co sprzyja silniejszym relacjom i wspierającemu środowisku pracy. To prowadzi do większej satysfakcji z pracy, większego zaangażowania i mniejszej rotacji pracowników.
Podsumowując, czy inteligencja emocjonalna odgrywa kluczową rolę w życiu zawodowym? Zdecydowanie tak!
Umiejętności z nią związane bezpośrednio wpływają na jakość naszych relacji, skuteczność komunikacji i zdolność do rozwiązywania konfliktów. Rozwijając m.in. zarządzanie emocjami i empatię możemy być bardziej skuteczni i zadowoleni z naszej pracy. Korzyści płynące z wysokiej inteligencji emocjonalnej są wielowymiarowe – obejmują zarówno indywidualne osiągnięcia, jak i pozytywny wpływ na naszych współpracowników i całą firmę.
W dzisiejszych czasach, kiedy rynek pracy szybko się zmienia, rozwijanie inteligencji emocjonalnej staje się nie tylko przydatne, ale wręcz konieczne, aby lepiej radzić sobie z zawodowymi wyzwaniami i wyróżniać się na tle innych kandydatów w procesie rekrutacji.
