Człowiek uczy się całe życie. Nauka nie kończy się na maturze ani w momencie uzyskania dyplomu magistra. Nowe technologie, zmieniające się wymagania rynku pracy czy zwykła chęć rozwijania nowych pasji – wszystko to sprawia, że uczenie się jest jedną z najważniejszych umiejętności w dzisiejszym świecie. Całe szczęście, jak każdą inną czynność, także i umiejętność efektywnej nauki możesz doskonalić dzięki praktyce i cierpliwości.
Jak nauczyć się… uczyć?
Dlaczego jednym nauka przychodzi łatwiej niż innym? Czy to kwestia wybitnej inteligencji, ponadprzeciętnej pamięci, czy po prostu skutecznych metod? Badania naukowe coraz częściej wskazują na trzecią opcję. Wprowadzając skuteczne techniki uczenia się, możesz podnieść swoją efektywność, przyswajać wiedzę szybko i trwale. Jak to zrobić? Oto kilka praktycznych porad, które przygotowaliśmy na podstawie badań naukowych i najpopularniejszych książek poświęconych tematyce efektywnego uczenia się.
#1. Testuj, powtarzaj i przetwarzaj
Make It Stick – The Science of Successful Learning (czy też w polskim przekładzie Harvardzki poradnik skutecznego uczenia się) to książka, która powstała na podstawie wieloletnich badań prowadzonych przez 10 badaczy z Harvard University. Naukowcy rozłożyli proces uczenia się na części pierwsze, zbadali utarte przekonania dotyczące tego, jak się uczyć, i obalili te, które okazały się nieprawdziwe. Książka zawiera wiele popartych danymi metod i taktyk, przywołamy tylko najważniejsze z nich.
Badania amerykańskich naukowców potwierdziły fakt, z którego dobrzy nauczyciele doskonale zdają sobie sprawę – uczenie się na pamięć nie buduje trwałej wiedzy. Czytanie w kółko tego samego materiału i recytowanie go z pamięci, owszem, sprawdzi się, jeśli twoim celem jest tylko „zakuć i zapomnieć”, ale nie przyniesie długofalowych efektów. Zamiast tego warto zastosować trzy metody, które nie tylko pomagają utrwalić wiedzę, ale także rozwijają inteligencję.
Po pierwsze, testuj się. Rozwiązywanie zadań i quizów to aktywna forma powtórki materiału, która jest zdecydowanie bardziej efektywna niż bezmyślne powtarzanie. Nie chodzi tu o sprawdzanie, jak wiele już wiesz, ale o sam proces przywoływania zakodowanych w pamięci informacji. Szukając w pamięci odpowiedzi na pytanie, uczysz się wykorzystywać zdobytą wiedzę w praktyce i pomagasz jej zakorzenić się w twojej pamięci. Dlatego po każdej partii materiału przygotuj pytania i odpowiedz na nie. Pamiętaj, aby po każdym quizie sprawdzić poprawność swoich odpowiedzi, aby wyłapać błędy i nie popełniać ich w przyszłości.
Po drugie, powtarzaj. Jeśli chcesz, aby nowa wiedza dobrze utrwaliła się w twojej pamięci, nie wystarczy, że przerobisz dany materiał raz i przejdziesz do kolejnego rozdziału. Klucz do efektywnej nauki tkwi w regularnych, rozłożonych w czasie powtórkach. Zaplanuj sobie czas na wracanie do już opanowanego materiału. Ustal harmonogram powtórek materiału z poprzedniego dnia, tygodnia, miesiąca i trzymaj się go. Przeplataj bieżące i dawniejsze tematy w swoim quizie. Im częściej będziesz przywoływać coś z pamięci, tym większa szansa, że nowa wiedza trafi z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej.
Po trzecie, przetwarzaj. Pamiętaj, że nowe informacje, które zdobywasz nie trafiają w próżnię, ale powiększają zasób wiedzy, który już posiadasz. Staraj się więc wykorzystać to, co już wiesz, aby lepiej zapamiętać nowe informacje. Po każdej sekcji materiału zadaj sobie pytanie: czego się z niego dowiedziałeś, jak nowe informacje łączą się z wiedzą, którą posiadasz. Wydobywaj kluczowe idee z nowego materiału i odnoś je do swojej wiedzy. Tworząc sieci powiązań między nowymi i starymi informacjami, możesz opanować nawet najbardziej złożone zagadnienia. Zapamiętywanie nowych informacji jest uzależnione od pamiętania treści wyuczonych wcześniej, dlatego im więcej zapamiętujesz, tym więcej tworzysz możliwych połączeń dla przyszłej wiedzy.
#2. Licz pomidory i zarządzaj czasem
Łatwo się rozpraszasz? Skupienie się na jednym zadaniu przez dłuższy czas jest dla ciebie problemem? Wypróbuj pomodoro technique – technikę, która zawdzięcza nazwę kuchennemu minutnikowi w kształcie pomidora, którego włoski student, Francesco Cirillo, używał do odmierzania czasu nauki. Metoda pomidora polega na podzieleniu czasu pracy na krótkie, 25-minutowe sesje skupienia, które są przedzielone 5-minutowymi przerwami. Jak to działa?
- Podziel materiał, który chcesz opanować na małe porcje.
- Nastaw minutnik na 25 minut.
- Intensywnie pracuj nad pierwszym zagadnieniem aż usłyszysz alarm.
- Odpocznij przez 5 minut.
- Wybierz następne zagadnienie i skup się na nim przez kolejne 25 minut.
Po czterech sesjach możesz sobie pozwolić na dłuższą przerwę (15–-30 minut).
Dzięki wykorzystaniu metody pomidora zwiększa się twoja odporność na rozpraszacze. Łatwiej jest stawić im czoła, kiedy wiesz, że za 25 minut przyjdzie czas na przerwę i będziesz mógł sprawdzić wiadomości, zrobić kawę i wykonać te wszystkie niecierpiące zwłoki czynności, które zawsze przychodzą ci do głowy, kiedy próbujesz się skupić.
Kolejną zaletą metody jest to, że dzieląc pracę na krótkie odcinki, możesz stale kontrolować swój poziom zmęczenia. Często się zdarza, że absorbujące zadania pochłaniają nas tak bardzo, że zapominamy o innych sprawach, nie kontrolujemy czasu i osiągamy niebezpieczny poziom zmęczenia, który wpływa na jakość naszej nauki.
Kolejna zaleta metody Francesco Cirillo to możliwość lepszego planowania pracy dzięki świadomości, ile czasu zajmują poszczególne czynności. Pisząc którąś z kolei pracę zaliczeniową, wiesz już, że aby wykonać zadanie, potrzebujesz „dwóch pomidorów” na research i trzech na pisanie. Mierząc czas, masz także większą kontrolę nad tym, ile czasu zajmuje ci konkretne zadanie, co jest szczególnie pomocne w przypadku zadań „otwartych”, takich jak research czy nauka do egzaminu, które równie dobrze mogą zająć 15 minut, jak i 15 godzin. Z góry określ, ile czasu chcesz poświęcić na poszczególne etapy pracy i trzymaj się planu.
#3. Wyznaczaj deadline’y
Problem otwartych zadań stał się także przedmiotem zainteresowania brytyjskiego pisarza Cyrila Northcote’a Parkinsona, który sformułował tak zwane Prawo Parkinsona. Praca rozszerza się tak, aby wypełnić czas dostępny na jej ukończenie – tak brzmi teza, którą Parkinson przedstawił w eseju opublikowanym na łamach „The Economist” w 1955 roku. Oznacza to, że zadanie zajmie ci tyle czasu, ile możesz na nie przeznaczyć. Załóżmy, że masz do przygotowania prezentację. Jeśli powinieneś ją przedstawić za 2 godziny, to zmobilizujesz się i skończysz ją w 2 godziny, jeśli masz na nią 2 tygodnie, to poświęcisz na to dokładnie 2 tygodnie. Parkinson twierdzi, że jeśli masz dużo czasu na zrealizowanie jakiegoś projektu, to wypełnisz cały ten czas, dopracowując go do perfekcji lub odkładając jego wykonanie na ostatnią chwilę.
Jak to zmienić? Jeśli masz problem z prokrastynacją, możesz sobie pomóc, wyznaczając własne deadline’y. To, że termin oddania pracy zaliczeniowej jest we wtorek, nie znaczy, że musisz czekać do poniedziałkowego wieczoru, aby zacząć nad nią pracować! Twój własny, osobisty deadline pomoże ci ukończyć zadanie przed czasem i skupić się na kolejnym.
#4. Ucz innych
Po czym poznać specjalistę w danej dziedzinie? Po tym, że potrafi wytłumaczyć nawet najbardziej skomplikowane zagadnienie prostymi słowami. Wielu ludzi wychodzi z założenia, że im więcej specjalistycznych terminów wplotą w swoją wypowiedź, tym bardziej profesjonalnie będą brzmieć. Nic bardziej mylnego. Sztuka polega na tym, by o trudnych zagadnieniach mówić w prosty sposób. Jeśli chcesz lepiej opanować skomplikowany materiał, spróbuj przełożyć go na prosty język, najlepiej wytłumacz go komuś, kto nie zna tematu. Ucząc kogoś, sam lepiej zrozumiesz i zapamiętasz materiał, który przekazujesz, a odpowiadając na pytania swojego ucznia, będziesz w stanie dostrzec luki w swojej wiedzy.
