Inwestycja w nowe technologie, kredyt na rozbudowę, czy też podjęcie współpracy z nowym kontrahentem – niemal każda decyzja biznesowa wiąże się z mniejszym bądź większym ryzykiem finansowym. Ryzyka nie da się uniknąć, ale można nim skutecznie zarządzać. Poznaj cztery główne strategie zarządzania ryzykiem finansowym i naucz się zamieniać ryzyko w sukces.
Według popularnej definicji ryzyko finansowe to zdarzenie o niepożądanych lub nieprzewidywalnych skutkach finansowych. A jednak, przedsiębiorcy i decydenci firm doskonale wiedzą, że bez ryzyka nie ma sukcesu. Ryzyko finansowe nie jest zjawiskiem negatywnym, lecz nieodłącznym aspektem biznesu, a jeśli jest właściwie zarządzane, może stać się siłą napędową firmy.
Aktywne zarządzanie ryzykiem finansowym polega na poszukiwaniu równowagi między przychodem a ryzykiem, jakim jest obarczony. Są to różnorodne działania decydentów, których wspólnym celem jest maksymalne ograniczenie ryzyka utraty kapitału i ochrona firmy przed jego negatywnymi skutkami. Konkretne działania, jakie należy przedsięwziąć w obliczu wystąpienia określonego ryzyka, wskazuje strategia zarządzania ryzykiem finansowym. Zanim jednak przejdziemy do omówienia konkretnych strategii, zatrzymajmy się na chwilę przy samym ryzyku.
Czym jest ryzyko finansowe i jak nim zarządzać?
Ryzyko finansowe to coś, z czym spotykamy się na co dzień. W życiu prywatnym mierzymy się z ryzykiem nieplanowanych wydatków, kiedy na przykład popsuje nam się samochód. Z ryzykiem utraty dochodów – kiedy zachorujemy lub stracimy pracę; oraz z ryzykiem spadku wartości naszych inwestycji lub wzrostu wysokości obciążeń kredytowych.
Główne rodzaje ryzyka osób prywatnych dzieli się na:
- ryzyko związane z zatrudnieniem/dochodami: bezrobocie, niepełne zatrudnienie, problemy zdrowotne, niepełnosprawność i nagła śmierć;
- ryzyko związane z wydatkami: nagłe i niespodziewane wydatki przekraczające zaplanowany budżet;
- ryzyko związane z aktywami/inwestycjami: potencjalne spadki wartości inwestycji, potencjalne szkody i kradzieże aktywów;
- ryzyko kredytowe/zadłużeniowe: niezdolność do spłaty zadłużenia z tytułu kart kredytowych, pożyczek, kredytów hipotecznych itd.
Korporacje i instytucje finansowe muszą brać pod uwagę dodatkowe rodzaje ryzyka, takie jak:
- ryzyko rynkowe: niebezpieczeństwo niekorzystnej zmiany cen rynkowych lub strat na aktywach finansowych (na przykład utrata wartości papierów wartościowych);
- ryzyko kredytowe: ryzyko, że kontrahent nie wywiąże się ze swoich zobowiązań;
- ryzyko płynności: ryzyko, że zobowiązania w zakresie finansowania nie zostaną spełnione z powodu ograniczeń gotówkowych;
- ryzyko operacyjne: ryzyko strat w wyniku zawodności procesów wewnętrznych, pracowników i systemów (na przykład, błąd ludzki podczas transakcji, która skutkuje stratą pieniężną);
- ryzyko prawne: spowodowane zmianami regulacji prawnych.
Proces zarządzania ryzykiem finansowym
Zarządzanie ryzykiem finansowym polega na opracowaniu technik i zabezpieczeń przed czynnikami stanowiącymi ryzyko finansowe dla firmy. Na proces zarządzania ryzykiem składa się szereg kroków podejmowanych w celu zidentyfikowania potencjalnych problemów, oceny ich dotkliwości oraz określenia, w jaki sposób można im przeciwdziałać.
Pięć etapów procesu zarządzania ryzykiem:
- Identyfikacja ryzyka
- Ocena jakościowa i ilościowa ryzyka
- Definiowanie strategii zarządzania ryzykiem
- Wdrożenie strategii zarządzania ryzykiem
- Monitorowanie skuteczności strategii i kontrola ryzyka
#1. Zarządzanie ryzykiem finansowym zawsze zaczynamy od identyfikacji wszystkich źródeł ryzyka w projekcie. Musimy dowiedzieć się, w których obszarach naszej działalności ryzyko jest największe i na czym polega.
Do identyfikacji ryzyka finansowego można wykorzystać następujące narzędzia:
- Wcześniej przygotowane listy kontrolne
- Analizę bieżącej sytuacji finansowej firmy
- Burzę mózgów w warunkach warsztatowych
- Wywiady z wewnętrznymi i zewnętrznymi stronami oraz ekspertami
- Analizę wcześniejszych doświadczeń firmy i dokumentacji innych projektów
- Modelowanie
#2. Kolejny krok polega na ocenie poszczególnych zidentyfikowanych czynników ryzyka i nadaniu im odpowiedniego priorytetu.
Priorytetyzacja czynników ryzyka jest bardzo ważna, ponieważ zagrożenia o wyższym stopniu pilności powinny być rozpatrywane w pierwszej kolejności, dopiero po nich należy przejść do zagrożeń o mniejszej wadze. Ryzyka finansowe oceniamy zarówno jakościowo, jak i ilościowo, biorąc pod uwagę powagę skutków zdarzenia i prawdopodobieństwo jego wystąpienia. Aby to zrobić, można zastosować poniższy wzór:
P x W = S
Gdzie:
- P = Prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia
- W = Wpływ wystąpienia zdarzenia
- S = Oczekiwana strata
Tak więc jeśli istnieje 10% prawdopodobieństwa wystąpienia straty w wysokości 30 000 zł w wyniku nowej inwestycji, oczekiwana strata wynikająca z ryzyka inwestycyjnego wynosi 10% x 30 000 zł = 3 000 zł.
#3. Definiowanie strategii zarządzania ryzykiem
Kolejny krok polega na tworzeniu planu zapobiegania lub minimalizowania negatywnych skutków ryzyka. W zależności od dotkliwości prognozowanych skutków danego ryzyka można zastosować różne strategie zarządzania. Najpopularniejsze z nich to: unikanie ryzyka, ograniczanie ryzyka, transfer ryzyka oraz zatrzymanie ryzyka.
#4. Wdrożenie strategii zarządzania ryzykiem
Skuteczne zarządzanie ryzykiem daje możliwość wprowadzenia działań prewencyjnych, czyli proaktywnego, a nie reaktywnego działania. Podejście proaktywne to wszelkie działania, które można podjąć, zanim wystąpi ryzyko, podejście reaktywne to działania naprawcze podejmowane po wystąpieniu ryzyka, aby zminimalizować jego skutki.
#5. Monitorowanie skuteczności strategii w zarządzaniu ryzykiem
Skuteczność strategii zarządzania ryzykiem musi być stale monitorowana, ponieważ ryzyko finansowe może ewoluować. Z biegiem czasu, konkretne ryzyka wyznaczone na etapie identyfikacji, zyskują lub tracą na znaczeniu, mogą także pojawiać się zupełnie nowe zagrożenia. Najlepszym narzędziem do monitorowania ryzyka jest pulpit analityczny, który umożliwia skuteczne przetwarzanie i wizualizację danych o ryzyku.
Czym są strategie zarządzania ryzykiem finansowym i dlaczego musisz je znać?
Jak wspomnieliśmy powyżej, do głównych strategii zarządzania ryzykiem finansowym należą: unikanie ryzyka, ograniczanie ryzyka, transfer ryzyka oraz zatrzymanie ryzyka. Na czym polegają poszczególne metody i kiedy należy je zastosować?
- Unikanie ryzyka, czyli eliminacja działań, które mogą narazić na ryzyko. To najbardziej definitywna strategia unikania ryzyka, zwana także strategią negatywną. Aby uniknąć ryzyka, korporacja może wycofać się z rozszerzania działalności na obszar geograficzny, o dużej niepewności politycznej lub zrezygnować ze współpracy z kontrahentem, który jest zadłużony. Strategię tą warto stosować w sytuacji, gdy podejmowane ryzyko jest wyższe niż spodziewany pozytywny skutek działania, nie warto jednak wybierać jej w odwrotnym przypadku.
- Redukcja ryzyka polega na minimalizowaniu potencjalnych konsekwencji ryzyka, czyli zapobieganiu stratom poprzez działanie prewencyjne oraz obniżeniu strat po zaistnieniu zdarzenia. Działaniem takim jest na przykład dywersyfikacja portfela inwestycyjnego, aby zmniejszyć ryzyko poważnego spadku wartości inwestycji, lub stosowanie zabezpieczenia transakcji walutowych, aby zmniejszyć swoją ekspozycję na wahania kursów walut.
- Transfer ryzyka to proces przenoszenia ryzyka na stronę trzecią, na przykład na ubezpieczyciela. Wykupując polisę ubezpieczeniową, przenosimy na ubezpieczyciela ryzyko utraty środków finansowych w obliczu zdarzeń losowych. Innym często stosowanym sposobem jest dystrybucja ryzyka, czyli podział skutków finansowych ryzyka na więcej osób. Powszechnym przykładem dystrybucji ryzyka jest zawiązanie spółki, dzięki której ryzyko związane z prowadzeniem działalności gospodarczej nie skupia się na osobie przedsiębiorcy, ale rozkłada się na wielu udziałowców i akcjonariuszy.
- Zatrzymanie ryzyka to świadoma akceptacja określonego ryzyka i jego konsekwencji w celu i wykorzystania jakiejś szansy. Jeśli możliwe zyski z inwestycji są atrakcyjne, a konsekwencje niepowodzenia niezbyt groźne, można zdecydować się na akceptację ryzyka. Zatrzymaniem ryzyka jest na przykład akceptacja zmiennych kosztów wejściowych inwestycji albo wybór zmiennej stopy oprocentowania kredytu, w nadziei na obniżenie jej wartości.
Którą strategię wybrać?
Problem pojawia się w momencie, gdy trzeba podjąć decyzję, którą ze strategii zastosować w konkretnym przypadku. Na to pytanie nie ma jednej, właściwej odpowiedzi. Każde ryzyko należy osobno przeanalizować i w pełni zrozumieć przed podjęciem decyzji o sposobach radzenia sobie z nimi.
Chcesz otrzymać podsumowanie artykułów?
